*

אין בלוט און פלאַם געשייערטע,
געוואַשענע אין טרערן,
גיב גאָט, דו זאָלסט, מיין טייערע
אַמאָל כאָטש ריינער ווערן!

די זעלבע פעלדער טרויערן,
די זעלבע הימלען פרירן,
די זעלבע זשעדנע אויערן,
די זעלבע – די מונדירן.

און אויך די אויגן בויערן
פון יעדער זייט – אַנטקעגן,
און אויך די שרעקן לויערן
אויף אַלע דיינע וועגן.

נאָר צייטן, זאָגט מען, בייטן זיך –
די הימלען שוין צעשלאָסן,
שוין אַנדערע די ווייטקייטן,
און אַנדערע די מאָסן.

און ס'קאָן קאַווקאַז ניט העלפן שוין
מיט אַלע בערג און שפּאַלטן
פון די אָבלאַוועס וועלפישע
אַ דיכטער אויסבאַהאַלטן.

1953

*
דעם דריטן טאָג אַ שטיקל ברויט,
גיב אָפּ דאָס לעצטע העמד,
שינד אָפּ פון זיך די לעצטע הויט,
נאָר בלייב ניט אין דער פרעמד.

ס'וועט יעדעס ביימל בעטלען – בלייב!
ס'וועט ברומען יעדער שטיין,
די קינדהייט – רייסן שטיקער לייב
וועט מיט איר דין געוויין,

דער היגער ניגון ביי דיין וויג
וועט מאַכן גרייז און גראָ,
נאָר גיי און קוק ניט אויף צוריק
און אין אַ גוטער שעה!

1956

*

מיין טייער וויגלאַנד,
בלייב געזונט –
איך גיי פון דיר אַוועק,
נאָר ניט ווי אַ געיאָגטער הונט,
וואָס אויפן פייף, צי אויף אַ לעק
איז גרייט
אַ שפּרינג טאָן אויף צוריק,
אַ דריי טאָן מיטן עק...

איך גיי אַוועק פאַרעקשנט שווער,
ס'וועגט יעדער שפּאַן אַ פּוד,
כ'רייס אָפּ דעם טראָט
מיט שטיקער ערד,
פאַרמישטע מיט מיין בלוט.
כ'רייס אָפּ דאָס אויג,
כ'רייס אָפּ דאָס האַרץ
און ווינטש –
זאָל זיין דיר גוט!

1956

אויפן וועג שטייט אַ בוים

אויפן וועג איז אַ בעריאָזקעלע געוואַקסן
און דער ווינט האָט עס געבויגן ביי די אַקסל:
איי־ליו־ליו, איי־ליו־ליו געבויגן
ביי די אַקסל אירע דינינקע און צאַרטע.
וואָלט עס פליגל וואו געקראָגן כאָטש געגאַרטע,
וואָלט עס דאָך מיט מיר אַוועקגעפלויגן.
איי־ליו־ליו – מיט מיר אַוועקגעפלויגן
צו דעם לאַנד אין שליאַכן אויסגעחלומט,
צו דעם לאַנד אין שלאַכטן אויסגעשלומט,
צו דעם לאַנד פון מיינע קינדסקינדער און אבות.

איז דאָך דאָס ניט מער ווי אַ קאַטאָוועס!
איי־ליו־ליו – ניט מער ווי אַ קאַטאָוועס.

אויפן וועג שטייט אַ בעריאָזקעלע געבויגן,
כ'פלי פאַרביי –
פאַרוויינט זענען די אויגן.
איי־ליו־ליו – פאַרוויינט זענען די אויגן.

1969

*

און ס'וועט שפּאַלטן
דעם וואָלקן
אַ בליציקער שניט, –
ס'וועט ווי בלוט פונעם גאָרגל
אַ שפּאַר טאָן
שאַליאַפּינס אַ ליד...
און אַזוי ווי די וואָלגע,
זי וועט זיך צעגיסן
און פאַרשלינגען זי וועט
אין די טיפן, – פאַרשליסן
אַלע מיינע ביטערע פאַרוואָסן,
אַלע מיינע בלוטיקע פאַרדראָסן...
וואָס קאָנסטו דען טאָן
מיט אַ טייך,
וואָס האָט זיך אַזוי
קיין עין־הרע צעגאָסן?..

דו זאָגסט...

דו זאָגסט, אַז איך וועל בענקען, –
וואָדען, איך וועל ניט בענקען?
ס'וועט נאָר קיין צייט ניט סטייען
די בענקשאַפט אויסצוקרענקען.

אַלצאיינס פאַרהילט אין אומעט
איז אַלץ וואָס איך פאַרלאָז –
זאָל זיין אַ בוים אַ קרומער,
וואָס ציטערט אויפן פראָסט,

זאָל זיין ביים פּלויט אַ סטויגל,
וואָס אויפן רעגן ווייקט,
זאָל זיין – דער קו־קו־פויגל
וואָס שטום ווערט,
ווען מע פרעגט,

זאָל זיין ביים וועג אַ ברונעם,
וואו לאַנג שוין וואַסער פעלט
און ערגעץ זינגט פאַראומערט
אַ פּויערטע אין פעלד,

זאָל זיין אַז דער ניט־גוטער
די שפּורן שוין פאַרשיט,
וואו ס'האָט אַמאָל געבלוטיקט
מיין ערד, מיין לייב, מיין ליד.

דו זאָגסט, אַז איך וועל בענקען, –
אוודאי וועל איך בענקען!
וואו נעמט מען נאָר די יאָרן
די בענקשאַפט אויסצוקרענקען?

1969

מיט פּושקינען, מיט בלאָקן

ווען כ'פרעג זיך אָן
ביי מיינע גרויסע גייסטער,
וואָס וואָלטן זיי מיר ענטפערן,
צי ווייסט איר?

ווען כ'טו אַ פרעג
ביי מיינע ליבע אַלעקסאַנדערס,
זיי וואָלטן זיך געחידושט:
– מעגסטו אַנדערש?

דער זעלבער טוי
ברענט אויס
אויך דיינע אויגן,
ביז וואַנען
ס'קאָן די זון אַ מאָל אַרויס...
ביסט פריי געווען און גרויס,
ביסט אויסגעוואַקסן
ניט נאָר מיט דיינעם,
אויך מיט אונדזער ניגון –
גלייך־אויס די אַקסלען,
שפּרייט די פליגל
און פלי –
ס'גייט אויף דאָס ליכט!
דיין שעה – זי שאַלט אין שופר־של־משיח
און ס'קלינגט באַגלייטנדיק
דער נאָווגאָראָדער וועטשע־גלאָק...

אַזוי וואָלט זאָגן פּושקין,
אַזוי וואָלט זאָגן בלאָק.

1969

חשבון

און טאָמער וואָס –
דו הערסט ניט אויף צו מאָנען,
און טאָמער וואָס –
דו הערסט ניט אויף דערמאָנען,
אַז איך פאַרגעס:
דיין לופט איך אָטעם,
דיין וואַסער טרינק איך,
דיין ברויט איך עס...

ווי הינט פאַרלויפן אָט די טענות
מיינע טריט.
גענוג!
מיר זיינען קוויט!
פאַר אַלץ,
פאַר אַלץ האָב איך באַצאָלט
און דווקא ניט מיט "יידיש גאָלד",
און דווקא ניט מיט "כיטרע גענג",
וואָס מאַכן דיר דיין ברייטקייט ענג.
געצאָלט האָב איך פאַר יעדן ביסן –
פון זיך אַליין די הויט געריסן,
געשפּיגן האָב איך שטיקער לונג
פאַר יעדן מינדסטן וואַסער־שלונג,
פאַר יעדער אָטעם לופט איך האָב
אַ שווערד געשפּירט איבער מיין קאָפּ.

און ווילסטו וויסן – איז דיין מאַכט
געפעסטיקט אויף מיין שווייס און מאַרך,
און אויך מיין בלוט, אויב וויסן ווילסט,
מיט גרונטוואַסער געזאַלצן פליסט,
מיט חיִות דורך די וואָרצלען פלייצט,
אַז אויפגיין זאָל געשמאַק דיין ווייץ...

נאָר איך, זעסטו, איך האָב קיין טענה:
ס'איז דיינס דאָס לאַנד, די ערד איז דיינע
און אַלץ, חוץ מיר, אויף אָט דער ערד,
צו דיר אַליין, צו דיר געהערט,
און מיך – לאָז אָפּ! פאַרהאַלט מיך ניט.
מיר זיינען קוויט!

*

ס'וויל ניט מיין וויי קיין געוויין,
ס'וויל ניט מיין וויי קיין געשריי,
ס'וויל אין דער בלויקייט פאַרגיין
ווי וואָלקן, ווי ווייסער – מיין וויי.

ס'ווייסט ניט מיין וויי קיין טרויער,
ס'ווייסט ניט מיין וויי קיין ענגשאַפט,
ווי מעוועס, ווי ווייסע,
ווי כוואַליעס בלויע –
מיין בענקשאַפט.

*

ס'וויל ניט מיין וויי קיין געוויין,
ס'וויל ניט מיין וויי קיין געשריי,
ס'וויל אין דער בלויקייט פאַרגיין
ווי וואָלקן, ווי ווייסער – מיין וויי.

ס'ווייסט ניט מיין וויי קיין טרויער,
ס'ווייסט ניט מיין וויי קיין ענגשאַפט,
ווי מעוועס, ווי ווייסע,
ווי כוואַליעס בלויע –
מיין בענקשאַפט.

*

סע זאָגט צו מיר
מיין יידיש לשון:
אויף אַלע טויקן פון דער וועלט
מע האָט מיך
ווי אַ סנאָפּ געדראָשן.

און דאָך האָב איך
די זוימען אויסגעהיט,
פון וועלכע
ס'וואַקסט אַרויס
דיין ליד.

און אויסגעדראָשן כ'וועל ניט ווערן,
ניט אויסלעשן כ'וועל מיינע רייד –
צו פיל נאָך – טרערן,
צו ווייניק – פרייד.

מאַמע־לשון

מיין מוטערלעכע שפּראַך,
מיין יידיש מאַמע־לשון,
דיין פלעמעלע, מיר דאַכט,
אָט ווערט עס אויסגעלאָשן...

אָט האָט מען פראַנק־און־פריי
דיין שריפט אויף בליי צעגאָסן,
דערנאָכדעם מיטן בליי –
די דיכטער אויסגעשאָסן.

אָט האָט מען שטיל, אָן רעש,
פאַרברענט שוין דיינע ספרים
און ס'האָבן זייער אַש
די ווינטן שוין באַוואָרנט.

נאָר ס'פּיקט זיך אויף דער צונג
דאָס לשון דאָס פאַרווערטע,
ס'טוט ממזריש אַ וואונק
פון ערגעצוואו – אַ ווערטל,

ס'טוט פּלוצעם ווי אַ בליץ
פון צווישן שווערע כמאַרעס, –
אַ שניידנדיקער וויץ
אויף המנען, אויף פּרעהן.

אַ ניגון טוט אַ נעם,
אַ צופּ פאַר דער נשמה
און ס'פלייצן פון דער פרעמד,
פון אַלע זייטן שטראָמען –

סיי לעבעדיק, סיי טויט,
סיי יונגע און סיי אַלטע, –
ניטאָ נאָך יענע נויט,
וואָס קאָן דעם גאַנג פאַרהאַלטן.

די מיילער – טרוקן־בראַנד,
ווי צו אַ קוואַל זיי קומען:
אַ ייד און אַ מאַראַן,
אַ גר און אַ משומד.

מע קומט אַהין וואו ס'רופט,
מיט אויפרייס אָנגעלאָדן,
דאָ הייסע וואָרט, אין לופט
אין פרישער אויסגעבאָדן.

און ס'קלינגט און זינגט און לאַכט
דער גאַנצער וועלט אויף חידוש,
די יאָדערדיקע שפּראַך,
מיין מאַמע־לשון יידיש.

אוקראַינע

אוקראַינע, אוקראַינע – וויגלאַנד אוקראַינע,
בענקשאַפט מיינע, ליבשאַפט מיינע, דורותדיקע שינאה.

כ'וויל דיך אויספליקן פון האַרצן –
פאַר די כלבים וואַרפן,
וואָס זשע כישופט מיך די קאָבזע,
גלייך ווי דוד'ס האַרפע?

שווייג שוין, בעט איך, בלינדע דאָליע,
כ'האָב זיך מיינע זאָרגן.
די געזאַנגען וועגן גאָנטען? –
גאָנטע וויל מיין גאָרגל!

ביסט פאַרקאָוועט אין די קייטן
מיינע ביינער דרעשן,
נאָר באַפריי דיך אויף אַ וויילע –
פינקלט אויף דיין מעסער!

אוקראַינע, אוקראַינע, וויגלאַנד אוקראַינע,
מילד און ווייך דיין בלויער הימל איבער מיין באַגינען.

ווייט בין איך פון מיין פּאָדאָליע
אין דער וועלט פאַרלאָרן,
נאָר סע רוישט הינטער די פּלייצעס
דיין געדיכטער קאָרן,

און סע לעשן מיינע ליפּן
דיינע שטילע גראָזן,
כ'זאָל פאַרגעסן ווי זיי זענען
מיט מיין בלוט פאַרגאָסן.

אוקראַינע, אוקראַינע, אוי געזאַנגען זיסע,
זאָלן מיינע קינדסקינדער די בענקשאַפט מער ניט וויסן.

יאָ, די בענקשאַפט און די ליבשאַפט
און די דורותדיקע שינאה.
אוקראַינע, אוקראַינע –
שטיפלאַנד אוקראַינע.

יינגלעך און מיידלעך ביי דער מאָסקווער שול

זיי קומען זיך אַהער
צוזאַמען
ווי הינטלעך, וועלכע זוכן בלינד
די ברוסט פון זייער מאַמען...

קינדער מיינע – קידער ווידער –
זיי ווייסן דאָך קיין וואָרט אין סידור,
קיין יידיש וואָרט,
טאָ וואָס האָט זיי צונויפגעבראַכט
צו אָט דעם אָרט?
אַהער, וואו די קאָלאָנעס
בייגן זיך פאַר ווייבערשע געוויינען,
וואו ס'פלעמלען זקנים
אין די ווינקלען שטילע,
הייזעריקע
פון פאַרטיפטער תפילה,
אַהער – צום אויסגעטרוימטן
אין תעניתים
טייך פון מילך און האָניק –
צי קומען זיי פון פאָרמולעס
פון קוואַנט און עלעקטראָניק?
צי ס'האָט פאַריאָגט אַהער
דער שניידנדיקער ווינטער,
וואָס ביזן ביין און ביזן בלוט
מלבושימלעך מאָדערנע
שינדט ער?

צי אפשר גאָר – דער אַלטער
יידישער להכעיס,
ווען ס'בייזע אויג – אַ שווערד אַ קאַלטע,
ביי אונדזער אָטעם – וואַך איז?

פון פאַקולטעטן, פון זאַוואָדן
און פון דער אָפּגעפרעמדטער היים,
ווי אונטערוואַסער־שיפלעך,
אין געהיים...
זיי טויכן פּלוצעם אויף
ביי אויסגעטראָטענע,
ביי גרייזע טעמפּלטרעפּ,
די שטאָלצע בליענדיקע קעפּ
פון מיינע קינדער.

אויב וואַרפן...

אַ מאָל כ'קאָן וועמען מוחל זיין,
נאָר קיינמאָל – זיך אַליין.
אויב וואַרפן, זאָלט איר וואַרפן
אין מיר דעם ערשטן שטיין,

נאָר דעמאָלט, ווען כ'בין שולדיק,
אויב ניט – איך וואַרף צוריק!
פון טויזנטער פאַרדראָסן –
דאָס האַרץ מיינס איז צעפליקט,

אויף טויזנט שאַרפע שפּליטערס,
אויף טויזנט שטיקלעך שטיין,
וואָס כ'וואַרף זיי אָן רחמנות
אויף אייך, אויף אייך אַליין.

פאַר טויזנטער אָבידעס,
וואָס כ'בין קיין איינע ווערט,
איר ווילט מיין שטאַם ניט מוחל זיין?! –
האָב איך אייך אין דר'ערד!

צום יורש

...אָבער מער פון אַלץ וואָלט איך דיר ווינטשן
און מיט ברויט און טויט באַשווערן כ'וועל –
זאָלסט אין זיך דיין אָפּשטאַמונג ניט לינטשן
און ניט פאַלן פאַר קיין פרעמדער שוועל.

זאָלסט פאַר פאַלשע אָפּגעטער ניט קניען,
בלינד צו זייער בלענדעניש פאַרבלייב,
מעגן זיי ווי זיבן זונען גליען,
אָדער שניידן שטיקער פון דיין לייב.

טאָמער אַנדערש און דו וועסט פאַרראַטן,
וועל איך ניט פאַרשעלטן, קינד מיינס, ניין!
ס'האָט פאַר דיר קיין קללה ניט דער טאַטע,
מיט דער צייט וועסטו פאַרשעלטן זיך אַליין.

בלייבן וועסטו אָפּגענאַרט און עלנט,
ווי אין וויסטע צווישן מענטשלעכן געדרענג.
און פון אַלע טויערן און שוועלן
וועט מען שטיינער נאָכוואַרפן – געדענק!

אָט דאָס וואָרט האָט אויסגעהאַקט דיין טאַטע
מיט די קולעקעס און מיטן קאָפּ אויף קראַטן.

*

כל־זמן דער ווייטער שטערן
אין מיין טרער זיך שפּיגלט אָפּ –
פון זיך אַליין כ'בין העכער אויף אַ קאָפּ
און כ'וועל זיך ווערן.

*

וואָס קאָנסטו טאָן ווען דיר באַשערט
איז דווקא דאָ געבוירן ווערן.
נאָר אויב אַ צופאַל איז די ערד,
איז דאָך קיין צופאַל ניט דיין שטערן!

*

אפילו אַ בוים
ער וואָלט גערן אַריבער
אַהין־צו, וואו נייטיקער איז ער,
און ליבער –
בפרט נאָך – אַ מענטש,
וואָס מע זעט שוין פון וויגל:
ביים לאָזן די וואָרצלען,
סע שניידן זיך פליגל...

שטשי

צי ווייסט איר דעם טעם
פון רוסישע שטשי?
אויב ניין, – וועט איר זיכער ניט שטאַרבן –
נאָר סע ברויזט אין מיין פּשוטן
יידישן שיר
די זויערקייט אירע, די האַרבע.

ניט אויסמיידן וואָלט מיך
דער בייניקער טויט,
די צייט וואָלט מיך ערגעץ
פאַרלאָרן,
ווען ניט אָט דאָס מאכל
פון זויערן קרויט,
די מאָגערע זיינע קאַלאָריעס!

מיט פּויערשע הענט
האָט דאָס מאכל געשמעקט,
מיט שווייסיקע, דעמבענע פעסער,
זיין ריח, ווי רויך פון אַ שייטער
וואָס וועקט
פאַרפרוירענע, גרויע מעת־לעתן.

אין וואַכע טראַנשייען
מיט שנייען פאַרשיט,
ווען אַ קויל האָט געשפּילט
מיט מיין דאָליע,
דאָס טייערע מאכל,
די רוסישע שטשי
פּאַסמאַקעווען פלעג איך פּאַוואָליע
אַ שלונג נאָך אַ שלונג...

אויך אין קאַלטן באַראַק,
ניט היינט געדאַכט, ערגעץ אויף צפון,
כ'האָב געבריט זיך מיט שטשי,
כ'האָב געכליעפּטשעט געשמאַק,
ווי ס'פּאַסט פאַר אַן עכטן דיסטראָפיק.

צי ווייסט איר דאָס מאכל
וואָס כ'לויב אַזוי הייס?
אויב ניט, – זייט איר אויך ניט בדלות!
געמישט איז דאָס מאכל מיט ביטערן שווייס,
נאָר ניט מיט קיין גיפטיקער גאַל איז.
און כ'גלייב,
ס'וועט נאָך קומען
די גליקלעכע צייט –
זיין וועט דאָס מאכל
צו גאָט און צו לייט!

ביים אַנטהילן דעם דענקמאָל פון מיכאָעלסן

דיין שטאָלצער, אָפּגעהאַקטער קאָפּ,
מיר דאַכט זיך, פּלוצעם גראָ ווערט,
ער הייבט די ברעם די בראָנדזענע
פאַרחידושט:
– געקומען זייט איר היינט
מיר אָפּצוגעבן כבוד
און לאָזט ניט צו צו מיר
מיין מאַמע־לשון יידיש?

דאָ זיינען פריינד,
סיי אייגענע, סיי פרעמדע
און אפשר אומפריינד
זיינען אויך געקומען...
צי שטייט כאָטש הינטער זיי
פאַרשעמט און שטיל –
מיין לשון,
ווי אַן אָרעמינקע מומע?

די שפּראַך פון מענדעלען,
די שפּראַך שלום־עליכמס
און אויך די נייע קרוין
פון מיין שעקספּירן.
אַהער, מיין טרייער לץ,
באַהיט מיך מיט דיין שמייכל –
מיין וואָרט, מיין קרוין,
צוזאַמען מיט דער וועלט
אויפסניי פאַרליר איך!

צי אפשר וויל גאָר אויסמיידן
אַליין דאָס וואָרט
די דאָזיקע, מישטיינס געזאָגט,
מקומות,
ווייל ס'וואָרנט,
ווי אַ שוואַרצער פינגער אים,
פון אָט דעם אָרט, –
דער לאַנגער קרעמאַטאָריע־קוימען?

נאָר ניין!
די קלאָרע וואָר איז –
פון שרעק אַזעלכע איז מיין וואָרט
באַוואָרנט:
דורך פּיין און בלוט,
דורך היטלערס קרימאַטאָריעס
קיין זילב קיין איינציקן
האָט יידיש ניט פאַרלאָרן!

טאָ וואו זשע, פרעג איך,
איז מיין שפּראַך,
מיין האַרץ, מיין אָטעם
און מיין דאַך
איבער דעם קאָפּ
דעם בראָנדזענעם,
דעם אָפּגעהאַקטן?

1959

מיט צען יאָר שפּעטער

כ'ווער מיט יאּרן אּפטער אַ באַגלייטער
פון לוויות. כ'בין אָפטער שוין אַ טרויעריקער גאַסט
ביי קברים טייערע. אויך אונטעקוועגנס, היינט,
באַזוכט האָב איך דיין דענקמאָל, מורה־דרך מיינער,
דיין אָפּגעהאַקטער קאָפּ
ז'געווען פאַרשנייט...
און כ'שווער, אַז ניט געשפּירט האָב איך
דעם פלאַקערדיקן פראָסט, ווייל אויג־אויף־אויג
מיט דיר אַליין פאַרבליבן כ'בין
אין אָט דער גרויסער האַרבער וועלט
און דאָך –
היינט האָב איך ווייניקער זיך איינגעהערט
אין דיינע קלוגע פּסוקים,
פאַרהערט האָב איך דיין פאָטערלעכן מוסר,
כ'האָב היינט ניט אויסגערעדט מיין ביטער האַרץ,
ניט אויסגעטענהט האָב איך זיך,
ווי כ'טו געוויינטלעך...

כ'האָב מיט דער דלאָניע אָפּגעשאַרט דעם שניי,
באַפרייט פון אייז דעם טאָוול און דעם שטיין
צופוסנס דער מצבה, אויסגעגלייכט דאָס שטעגעלע
צו איר, פאַרריכט די קברים־בלומען קינסטלעכע
און פרישע כוואָיע־צווייגלעך אויסגעשפּרייט
ביים דענקמאָל...

נאָר פּלוצעם האָט מיט חוזק זיך
אַ הייב געטאָן דיין ברעם
און ס'האָט אַ ברי געטאָן דיין לעבעדיקער בליק:
"אַזוי, אַזוי, דו ביסט צופרידן, יוספקע –
כאָטש קיינער זעט עס ניט און דאָך –
ווי טיכטיק ביסטו
און ווי טריי מיין אָנדענק...
ווי הערלעך!
דערפאַר טאַקע ביסטו צו מיר געקומען,
כדי אַ בליק טאָן פון דער זייט אויף זיך אַליין?"

און לאַנג האָט נאָך געקלונגען דיין געלעכטער,
ווען כ'בין פאַרשעמט אַוועק פון דיר...
נאָר ערגעץ האָט אַ פונק פון פרייד געטליעט:
ס'לעבט אין מיר דיין חוזק!

1969

ווידער האַרבסט

געטריבן פון ווינט,
וועלכער שמייסט מיט די בלעטער,
סע איילט זיך
מיין זוניקער, הארבסטיקער וועטער,
אַזוי ווי ער וואָלט זיך
פון ערגעץ פאַרשפּעטיקט

און ס'קלינגען זיך איבער
אין פּיינלעכע זילבן
דאָס האַרבסטיקע גאָלד
מיט מיין אייגענעם זילבער,
וואָס רוישט איבער קאָפּ
מיט פאַרפלויגענע יאָרן,
מיט אַלץ וואָס דעראָבערט
איך האָב
און פאַרלאָרן...

און ס'קלינגען זיך איבער
די בושלען־געשרייען
מיט אַלץ, וואָס איך וועל שוין,
ווייזט אויס, ניט פאַרשטייען.

האָסט ווידער שוין האַרבסט
אין מיין האַרצן פאַרקאַרבט –
אַ בענקשאַפט אַזעלכע,
כאָטש לייג זיך און שטאַרב!

1968

געבראָכענע ריטמען

טויזנט שווערע מיילן
דורכגעשפּאַנט,
ביז גענומען כ'האָב
די פּען אין האַנט.

אַזאַ יאָר אויף ניט־פאַרגינער,
סאַראַ ספּאָרט –
רייסן פון דעם האַרצן
וואָרט נאָך וואָרט!

און דערביי נאָך,
זינגענדיק צום טאַקט.
און דערביי נאָך –
קנייפּנדיק אַ באַק,
אַז ניט וויסן
קיינער זאָל מיין וויי,
(כ'בין דאָך פאָרט,
ווי זאָגט איר דאָרט,
אַ "פרייער סאָלאָוויי"...)

באָרוועס איבער שטעכדראָט
זיך געלאָזט,
טויזנט מיילן קרוע־בלוע
דורך אַ פראָסט,
ביז די פּען אין האַנט אַריין
זי קומט,
ביז דאָס וואָרט מיינס
פּלוצעם זיך צעברומט
ווי אַ זויגלינג,
שטראַלנדיק פאַר וואונדער,
ווי אַ פויגל,
פאַלנדיק פאַרוואונדיקט.

אַזאַ יאָר אויף ניט־פאַרגינער
סאַראַ פאַך.
ברעך איך מיינע ריטמען
און איך לאַך...

*

און אפשר איז גוט, וואָס מיר זיינען צעשיידט,
און אפשר אין דעם גאָר – מיין לייד און מיין פרייד,
וואָס פול צווישן אונדז איז מיט אויפרייס די לופט,
די ווייטשקייט – מיט אָטעם, די שטילקייט – מיט רוף?

ווייל ווער קאָן דעם זאָגן, וואָס מער טוט אונדז באַנג –
דאָס קיינמאָל דערגרייכטע ביים פאַלן אין גאַנג,
צי גאָר דאָס באַטרעטן דעם שניי־ווייסן פּיק,
פונוואַנען ס'פאַנגט אָן זיך אַראָפּגאַנג צוריק?

צו איינעם אַזאַ

"איך זוך אַלץ תירוצים צו וואַשן דיך ריין..." (א. גאָנטאַר)

און איך, זעסטו, זוך קיין תירוצים ניט, ניין,
און כ'הייב ניט די פּיין קעגן דיר
ווי אַ שטיין –
בלויז איינס וואָלט איך וועלן,
כ'וואָלט וועלן פאַרשטיין:
צי טרעפט כאָטש אַ מאָל –
דיין געוויסן דערוואַכט,
ס'ווערט האַרט דער צוקאָפּנס
אין מיטן דער נאַכט?

צי בלויז דעם געקריוודעטן
קומט אַזאַ שטראָף,
צי בלויז דער באַעוולטער
ווייסט פון קיין שלאָף?
די אויגן צעשפּאַרט – ער געפינט זיך קיין אָרט,
ער טאַפּט אין דער פינצטער
דאָס נייטיקע וואָרט
און, דאַכט זיך, – אָט פלעמלט עס
הילפלאָז און שוואַך, –
דאָך ווידער פאַרשלינגט עס
די שלאָפלאָזע נאַכט...
און ס'בלייבט אים ניט מער –
דאָס בייז־וואונדער אַליין –
דער חושך פון קיינמאָל ניט קענען פאַרשטיין.

קוימען־קערער

לאַנג שוין שמעקט ניט אונדזער קוימען
מיט קיין קוימען־רויך,
ווי זשע קומט אַ קוימען־קערער,
דאָרטן, אין דער הויך?

ס'רודערט ניט קיין קוימען־קערער
ערגעץ לעבן דאַך,
נאָר אַ שוואַרצער טרוימען־הערער
טאָג־ווי־נאַכט איז וואַך.

און ס'כאַפּט אויף זיין זשעדנע אויער
פלייסיק און געטריי –
פּיצלעך פרייד און שטיקער טרויער,
רייד און שושקעריי.

און מיט קלעפּיקע פאַרדאַכטן
וועבט ער אַלץ אַרום,
אַלץ – באַזונדערס ווען סע דאַכט אים,
אַז איך שטום,

נאָר מיין שווייגן,
גראָד מיין שווייגן
האַלט איך פעסט
ווי אין אַ שטייגל...

ס'איז נאָך, קלער איך,
גאָט צו דאַנקען,
וואָס מע הערט ניט
קיין געדאַנקען.

5 יוני 1967

דאָס האַרץ – אין ברוסטקאַסטן,
ווי אין אַ טורמעשטייג,
און איך אַליין – צו גראַטעס
צוגענאָגלט בין איך,
נאָר דו, מיין עץ־החיים,
בייגסט צו מיר אַ צווייג
מיט אויפרייספולע פרוכטן
פון דיין שנאה...

דאָס אַש פאַרוואַנדלט זיך
אויפסניי איצט אין געביין
און ביין מיט בלוט און פלייש
אויפסניי טוט אָן זיך...
זיי שפּאַנען שווייגנדיק,
נאָר ס'רעדט פאַר זיי אַ שטיין,
אַ שטומער שטיין
פאַר אַלע זעקס מיליאָנען.

הייב אויף דעם שטיין,
ניטאָ קיין בעסער וואָפן!
אָ, סאַברע־יונג,
מיין בענקשאַפט און מיין האָפן;

אָ, סאַברע־יונג,
אין קרייז פון פיינדלעך פייער
ביי דעם צעשניטענעם ירושלים,
אין מדבר־ווירבל
פון דעם קאָכעדיקן נגב,
הייב אויף דעם שטיין
פון וואָגלענדיקע וועגן –
דאָס איז מיין האַרץ
פון שטייג אַרויסגעפליקט,
דאָס איז דער שטיין,
מיט וועלכן דוד האָט געזיגט!

*

בלאָנדזשען בלאָנדזשע איך
אין דער פינצטער,
טאַפּנדיק אַ וואַנט אַ טויבע,
אָבער זיין וואָלט איך געקאָנט
אַ זשעדנע פענצטער
מיט לבנה־אויסגעקושטע
שויבן...

אָדער גאָר – אַ שטראָם געשליפן וואַסער
דורך־און־דורכזיכטיק...
צי איז עס אָבער נייטיק:
נייגעריק איז יעדער פּוסט־און־פּאַסניק
טיף אַריינקוקן –
צי לייכט זיך דאָרט מיין ווייטיק...

להכעיס

אָט זעט איר, יאָר נאָך יאָר –
איך ווער צו זיך אַליין
אַלץ מערער ענלעך
און ביז צום צענטן דור
דאָס בייזע אויג
דערקענט מיך...

און צווישן טויזנטער,
עס טיילט מיך אויס
און יאָגט מיך האלדז־און־נאַקן
אַלץ פאָרויס, –
כ'זאָל דווקא מיט די יאָרן
זיך שפּירן
ווי אויפסניי געבאָרן!

וויי, וויפל וואָלטן שוין
אויף אַלע פיר געקראָכן
ווען ס'וואָלט מיין לעבן ניט געווען
אַ לעבן אויף צו להכעיס.

*

צי דאַרפסטו מיך נייטיק,
דאָס ווייס איך ניט. איך –
באַדאַרף דיך ווי אויגן
באַדאַרפן דאָס ליכט,
ווי לונגען – די לופט
און ווי וואַסער – אַ פיש,
ווי קאָרענעם לחם – אַן אָרעמער טיש.

וואוהין כ'זאָל ניט קערן,
און וואו כ'זאָל ניט זיין –
מיין איינציקער שטערן,
מיין איינציקע שיין,
מיין איינציקע פרייד
און מיין איינציקע פּיין –
צו דיר כ'וועל געהערן,
מיט דיר
וועל איך זיין!

אַ משל

אין טריבונאַל האָט מען געבראַכט צו פירן
דאָס מעסער מיט דער רוט
און זיי באַשולדיקט אין פאַרגיסן
יידיש בלוט.
– צי אָנערקענט איר אייער שולד? –
האָט שטרענג געפרעגט דער ריכטער.
די רוט זאָגט – יאָ,
דאָס מעסער ענטפערט – ריכטיק.
און שטיל און פרום
זיך שאַרן ביי די ווענט
די ריין־געוואַשענע תליונים־הענט...
קומט דער פאַרדראָס
און צאָרנט אויס – "פאַרוואָס?!
גוואַלד, יידעלעך!
מע פירט אייך פאַר דער נאָז!"
נאָר ס'ענטפערט אַ משומד,
אַ יורי־פּראָפעסאָר:
– ווער בעט אייך זיך פאַרלאָזן לאַנגע נעזער?
קומט אָן דאָס נימשל,
פּסקנט מיט אַ ניגון:
– דער אמת ווערט היינט האַלב־פאַרשוויגן
און דאָס איז ערגער
פון דעם ערגסטן ליגן!

אין מיטן העלן טאָג

ביי דער פולער זונענשיין,
אין מיטן העלן טאָג –
צווישן מענטשן האָבן וועלף
אַ מענטשן אָנגעיאָגט.

איינע – האָבן זיך געמאַכט:
מע זעט, מע הערט ניט גאָרניט.
אַנדערע – געוואָרגן זיך
מיט אויסגעשריי אין גאָרגל.

דריטע – האָבן שטיל און פרום
גענומען גומל בענטשן,
ווען ס'האָבן וועלף אין מיטן טאָג
פאַרצוקט אַ מענטשן.

זאָל מען ניט געפּרואווט ווערן

זאָל מען ניט געפּרואווט ווערן
צו וואָס מען קאָן געוואוינט ווערן:
צו געזאַלצנס – אָן אַ טראָפּן וואַסער,
צו שפּייז אָן זאַלץ
און צו וואַסער – איבערן האַלדז...

צו טאָג אָן זונענשיין,
צו נעכט אָן שטערן
און צו דער טורמע־שטייג
מיט שלעסער שווערע.

און איך – פון ווייסעך ווען –
בין שוין מיט אַלץ געפּרואווט געווען,
און דאַנקען גאָט:
צו גאָרנישט ניט גיוואוינט געוואָרן,
פון צאָרן ניט אַנטוויינט געוואָרן.

1959

ערב חנוכה

היינט,
ערב חנוכה,
איך זאָג צו זיך אַזוי:
צו ערשט כ'וועל טאָן
די הייליקע עבודה
פון אַ פּראָסטן שבת־גוי –

היינט,
כ'לעש איינציקווייז
די רופנדיקע פייערן
פון רייצנדיקע שטעט,
פון פּלעצער טייערע...

אַ בלאָז –
און ס'לעשן זיך
די פּאַלמען פון פּאַלערמאָ
און מירמל־אויסגעהעפטע שלעסער
אין די קאַנאַלן פון ווענעדיק
זיך פאַרלעשן...

אַ בלאָז –
און ס'גליווערן אין סענאַ־טייך די וועלן,
ס'פאַרזינקט אין פינצטערניש פּאַריז
מיט אַלע אירע רומפולע
בולוואַרן, פּלעצער, דענקמעלער,
באָרדעלן.

אַ בלאָז –
און ס'ווערט פאַרלאָשן "זלאַטאַ פּראַגאַ", –
די קלויז פון אַלטשטאָט
אינעם קרייז פון קלויסטערס גאָטישע,
ס'פאַרשווינדט מאַדרידער פּראַדאָ,
וואָס אָפּדאַרן זאָל צוויי מאָל מיר די האַנט,
אויב כ'וועל אַהינצו קומען, גאָטעניו!

און ביז צום לעצטן פלעמל־טראָפּן,
צוזאַמען מיט מיין דורותדיקן וויי –
כ'לעש אויס דעם גריכישן אַקראָפּאָל,
כ'פאַרלעש דעם רוימער קאָליזיי

און אויך די שטראַליקע רובינען־שטערן, –
כאָטש ס'לאָזן זיך דערביי אַראָפּ די הענט, –
כ'פאַרלעש! און בלאַסער, בלאַסער, בלאַסער ווערן
די נאָענטע, די בלוטיק־רויטע ווענט,

און בלויז די גלעקעלעך וואַלדאַיער
נאָך ערגעצוואו פאַראומערט קלינגען
באַגלייטנדיק דעם לעצטן שייטער־פייער
וואָס ווייסע ווייטקייטן פאַרשלינגען...

און אַלץ!
אַצינד כ'צינד אָן
דאָס ערשטע ליכטל פון די אַכט,
וואָס פאָרכטיק בענטשן
וועל איך היינט פאַרנאַכט.

פון אַל די ווייט

פון אַזעלכע מוראדיקע,
שרעקעדיקע שטרעקעס,
זיינען זיך צונויפגעלאָפן –
מערב,
מיזרח,
צפון,
דרום...
און קיין פּלאַץ ניטאָ שוין
אויסצושטרעקן
מיין בענטשנדיקן אָרעם – –
ראַנד אַנטקעגן ראַנד,
ווי וואַנט אַנטקעגן וואַנט,
איך – אין מיט,
ווי זיין וואָלט איך אין קאַרצער – –
אָ, ווי מעכטיק און גערעכטיק
איז די בענקשאַפט פון מיין האַרצן,
צוימען זי –
פון גאָר דעם רחבותדיקן לאַנד
זיינען זיך צונויפגעלאָפן
מזרח,
מערב,
דרום,
צפון!

1970

לאָז מיך!

גראָד וואָלט אויסגעזען גאַנץ מענטשלעך
זאָלסט אין וועג אַריין מיך בענטשן...
ס'איז, נישקשה, עפּעס ווערט
אויך מיין בלוט פאַר אָט דער ערד,

אין די נעכט מיין קאַלטער שווייס,
ווען דיין אמת לעשט זיך אויס...
ס'קאָסט, נישקשה, מיר גאַנץ טייער
אויפן שניי־זאַוויי דאָס פייער.

ס'האָבן דיינע בייזע פרעסט
ביז אַ טראָפּן אויסדעפּרעסט
סיי מיין פרילינג, סיי מיין זומער,
ביז צו זיך איך בין געקומען.

ס'וואָלט געוועזן עכט און מענטשלעך
זאָלסט אין וועג אַריין מיך בענטשן!
אָבער מענטשלעכקייט און עכטקייט
ביי דיין שוועל, ווייזט אויס, ניט נעכטיקט.

האַלטסטו אויף דער קייט מיין האַנט,
לאָזסט ניט אָפּ פון זיך – קיין שפּאַן,
האָסט מיך פעסט אַרומגענומען,
האָסט מיך פּלוצעם... ליב באַקטמען.

לאָז מיך, –
וואַרף מיר נאָך אַ שטיין –
וואָלט ניט זיין אַזוי געמיין!

1970

*

צו ערשט געווען איז –
חושך על־פּני תהום
און מיט מיין זינדיק,
בייניק לייב
האָב איך דעם חושך אויסגעהאַקט,
ווי מיט אַ לאָם...
איך האָב זיך דורכגעבראָכן
צו דער זוניקייט
און צו דער שיינענדיקער מענטשן־פּאָר
אין שאָטן פונעם בוים.
און טונקלער פאַר מיין פּראָסטער וואָר
פאַרבליבן איז דער שענסטער טרוים –
אַ זאַפטיקע, אַ פרישע,
פּונקט ווי נאָך אַ רעגן
איז דאָס לאַנד פון מיינע קינדסקינדער
פאַר מיר געלעגן...